İlgi yazı Ek’indeki, İngiltere Deniz Kazalarını Soruşturma Şubesi’nin (MAIB) Bülteninde belirtildiği üzere, 23 Eylül 2010, saat 04:26’da Kruvaziyer Gemisi RMS Queen Mary 2 Barselona’ya yaklaşmaktayken geminin harmonik filtresinin 12 kapasitöründen bir tanesi büyük bir gürültü ile arıza yapmıştır. Patlama, çevredeki elektrik panellerine hasar vermiş olup, gemi karanlığa gömülmüştür. İlgi yazı Ek’inin Odamızda yapılan Türkçe çevirisi ile İlgi yazı ve Ek’i ilişikte sunulmaktadır. Bilgilerinizi arz ve rica ederiz. Saygılarımızla, Murat TUNCER Genel Sekreter EKLER Ek-1: İlgi Yazı ve Ek’inin Türkçe Çevirisi Ek-2: İlgi Yazı ve Ek’i DAĞITIM: Gereği: Bilgi: -Tüm üyelere (Web sayfasında) -Sn. Sefer KALKAVAN -Türk Armatörler Birliği TOBB DTO’ları Konsey Başkanı -S/S Gemi Armatörleri Motorlu Taş. Koop. -Sn. Erol YÜCEL -Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği TOBB Denizcilik Sektör Meclisi Bşk. -Uzakyol Gemi Kaptanları Derneği -Meclis Başkanlık Divanı -İMEAK DTO Şubeleri -Yönetim Kurulu Başkanı ve Üyeleri -Yönetim Kurulu Yedek Üyeleri EK-1 (Serbest Çeviridir) MAIB GÜVENLİK BÜLTENİ 4/2010 Olay 23 Eylül 2010, saat 04:26’da Kruvaziyer Gemisi RMS Queen Mary 2 Barselona’ya yaklaşmaktayken geminin harmonik filtresinin 12 kapasitöründen bir tanesi büyük bir gürültü ile arıza yapmıştır. Patlama, çevredeki elektrik panellerine hasar vermiş olup, gemi karanlığa gömülmüştür. Çevrede seyri tehdit eden unsurlar bulunamaması ile birlikte geminin ana elektrik kaynağı saat 04:55’de tamir edilmiş ve gemi saat 05:23’te yoluna devam edebilmiştir. Harmonik filtreler direkt olarak 11kV’lik baralara (Busbar) bağlanmış ve geminin kıç tarafındaki ana tevzi (switchboard) odasına yerleştirilmiştir. Patlama, söz konusu odanın çelik kapısını kasasından çıkmasına sebep olmuş ve bitişikteki bir diğer kapıya da hasar vermiştir. Şans eseri çevrede gemi personelinden kimse bulunmamaktaydı. Ayrıca, diğer bir kapasitörün çelik muhafazası genleşmiş olup muhtemel bir arızanın eşiğine gelmiştir. Kompartımanda duman ve ısı bulunmaktaydı ve olası yangınlar muhtemelen ‘hi-fog’ sistemi sayesinde sönmüşlerdi. Bir tanesi harmonik filtre kompartımanında ve diğeri ana tevzi odasında bulunan iki ‘hi-fog’ çıkışları patlamadan hemen sonra devreye sokulmuştu. Analiz Kapasitör üreticisi tarafından yapılan araştırmada ilk elde edilen bulgular, kapasitörün zaman içerisinde bozulduğunu göstermektedir. Akım dengesizliklerini belirleyen cihaz, bir arızanın meydana geldiğini göstermemiştir. Dielektrik yağ meydana gelen kısa devre dolayısı ile buharlaşarak iç basıncın artmasına neden olmuş olup, yağ sızıntısının yüksek voltajlı bara’ların üzerine fışkırmasına sebep olmuştur. Ortaya çıkan yağ buharının 11kV terminallerinin arasında iletken bir katman oluşturduğu ve bunun da büyük bir elektrik parlamasına neden olduğu belirtilmektedir. Büyük kapasitörlerde meydana gelen arıza, topraklı yüksek voltaj teçhizatlarında da yaşanmıştır. Aşağıda belirtilen sebeplerden bir veya birden fazlası bu tarz arızalara neden olabilmektedir: •Değişik hızlı elektrik motorları vasıtası ile yapılan voltaj düzenleme işlemi sırasında meydana gelen güç konvertörlerindeki yüksek voltaj ve akım. •Değişken voltaj ve tristör güç konvertörlerinde oluşan çentikli çizgiler •Rezistanslardan yayılan ısı ve pasif harmonik filtrelerin meydana getirdiği elektomanyetik ısı. •Yüksek ortam sıcaklığı veya bloke olmuş havalandırma kanalları. •Uzun kullanım sonucunda aşınma MAIB, harmonik filtre üretici firmaları, armatör ve konu uzmanları ile birlikte RMS Queen Mary 2 gemisinde meydana gelen arızanın tam sebebini bulmak üzere detaylı bir araştırma yürütmektedir. Tavsiyeler Elektrik gücü ile itilen, harmonik filtrelerinde büyük kapasitörler bulunan gemilerin operatörleri aşağıda belirtilen önlemleri acilen almalıdırlar: •Kapasitörlerin kontrol edilmesi ve herhangi bir fiziksel bozulma, normal olmayan koku (izolatör yakıt sızıntı göstergesi) ve harici fazla ısınmaların olup olmadığına bakılması. •Soğutma ve vantilasyon sistemlerinin doğru bir şekilde çalıştığından emin olunması. •Teçhiz edilmiş olan durum izleme sistemlerinin kalibre edilmesi •Teçhiz edilmiş kapasitörlerin arasında değişmesi gerekli görülenlerin değiştirilmesi ve gerekliliğin nedenlerinin anlaşılması •Dış taraftaki tüm iletkenlerin temizliğinin kontrol edilmesi ve yüksek voltaj kablolarında aşınma olup olmadığının kontrol edilmesi. Harmonik filtre kapasitörlerinde genleşme tecrübe eden Gemi ve Kıyı açığı platform sahipleri MAIB tarafından tecrübelerini e-posta vasıtası ile paylaşmaya davet edilmektedir. Gönderilecek e-postaya ‘Kapasitör Arızası’ (Capacitor Failiures) başlığı atılarak, geminin adı, sistem üreticisi ve söz konusu sistemin teçhiz tarih ve yeri yazılarak maib@dft.gsi.gov.uk e-posta adresine gönderilmesi gerekmektedir. Aralık 2010 Çeviren: Mehmet TANSEL Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler Sorumlusu